Extreemlinks (ook wel links-radicaal) is een verzamelnaam voor bewegingen en actiegroepen die zich aan de uiterste linkerkant van de politiek bevinden. Terwijl linkse groeperingen hun idealen via een democratische weg proberen te bereiken (bijvoorbeeld door middel van politieke partijen of beïnvloeding van buitenaf met o.a. demonstraties, flyeren, petities en lobbyen), willen extreemlinkse groepen de maatschappelijke orde omver werpen om hun doel te realiseren, desnoods door middel van geweld.

Volgens het rapport Extreem Link(s) van het COT Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagment, kan de enorme hoeveelheid aan extreemlinkse initiatieven verdeeld worden in drie categorieën: 'overtuigers', 'afdwingers' en 'geweldplegers'. Deze onderverdeling is gemaakt voor de Nederlandse politie, om een helder beeld te krijgen van het extreemlinkse landschap en duidelijk te maken welke groepen een potentieel gevaar voor de samenleving zijn. Voor de 'geweldplegers' geldt alle middelen geoorloofd zijn, dus ook als die illegaal zijn. Deze groepen worden door politie en veiligheidsdienst nauwlettender gevolgd dan de 'afdwingers'. Deze groep probeert vooral door middel van lobby en actie hun doel te bereiken en blijven zo veel mogelijk binnen de grenzen van de wet. Maar ook bij deze groep kan geweld of verstoring van de openbare orde een gevolg van hun optreden zijn. 'Overtuigers' zijn groepen die door middel van symbolische acties of campagnevoering op legale wijze hun doelen nastreven.

Extreemlinks en extreemrechts liggen volgens sommige wetenschappers dichtbij elkaar. Zij hanteren het hoefijzermodel om het politieke spectrum te duiden en te wijzen op de raakvlakken tussen extreemlinks en extreemrechts, zoals bijvoorbeeld de wens voor een sterke rol van de overheid en de afkeer van kapitalisme en imperialisme.

Extreemlinks: verschillende groepen vroeger en nu Zoals gezegd is er een enorme hoeveelheid aan linkse groeperingen. Deze zetten zich in voor zeer uiteenlopende thema's als woonbeleid, milieu, asielbeleid, dierenrechten, economie, antimilitarisme en antifascisme. De antiglobalisten zijn de afgelopen jaren het meest in het nieuws geweest, omdat hun wereldwijde demonstraties vaak gewelddadig aflopen. Kraken behoort ook tot extreemlinks activisme. Dierenrechtenactivisme (zie dossier) wordt vaak als links activisme beschouwd, maar veel dierenrechtenactivisten benadrukken dat links of rechts er in de strijd voor dierenrechten niet toe doet.

Veel extreemlinkse groepen worden beïnvloed door het anarchisme; een politieke stroming waarin wordt gestreefd naar een geweldloze samenleving waarin mensen zonder macht of autoriteit leven (anarchie). (Voorbeelden daarvan zijn de kraakbeweging en provo, waarover ook dossiers te vinden zijn op deze site.) Toch verschillen extreemlinkse actiegroepen onderling erg van elkaar, zowel op het vlak van organisatiestructuur, als op het gebied van doel en middelen. Vanaf de jaren zeventig van de vorige eeuw kenmerkt extreemlinks zich door talloze vreedzame demonstraties, maar ook door gewelddadige optredens, variërend van brandstichting tot aanslagen op personen en confrontaties met politie en mobiele eenheid.

In Nederland kreeg het extreemlinkse activisme in de jaren zestig van de 20e eeuw gestalte met de anarchistische beweging Provo, in de jaren zeventig met de Rode Jeugd, en in de jaren tachtig en negentig met Onkruit en RaRa. Over Provo is een apart dossier gemaakt, daarom lichten we alleen de drie andere groeperingen toe.

De Rode Jeugd werd bekend door haar radicaal maoïstische koers, gericht op de verwezenlijking van het Chinese communisme uit de jaren zeventig. Met name de afdeling in Eindhoven radicaliseerde en ging over tot het plegen van geweld, zoals het opblazen van de auto van de lokale hoofdcommissaris en het plaatsen van een bom bij de burgemeester. Ook volgde deDe groep volgde in Zuid-Jemen een militaire training onder leiding van het Volksfront voor de Bevrijding van Palestina, alwaar. Daar ontmoetten zij ook leden van de Duitse RAF ontmoetten. (In je basisboek geschiedenis of maatschappijleer vind je daar meer over.)

Onkruit kwam voort uit de vakbond van militaire dienstweigeraars. Tot 1997 moesten alle Nederlandse mannen van Nederland verplicht een jaar in het leger dienen. Wie dit weigerde kreeg alternatieve dienstplicht opgelegd. Onkruit vond dat principiële dienstweigering (dat wil zeggen: de dienstweigeraar had principiële bezwaren tegen oorlogsvoering) niet bestraft moest worden en legde daarom dossiers aan over de militaire industrie, wapenleveranties aan het buitenland en kernwapens. De activisten bekogelden militaire vliegtuigen met roze verf en braken in bij ministeries en gemeenten om belastende documenten over dienstplicht of militaire transacties boven tafel te krijgen. Het VPRO-programma Andere Tijden maakte een aflevering over Onkruit met als conclusie dat de organisatie goed kon gedijen in het activistische milieu van de jaren tachtig, toen er honderdduizenden mensen de straat opgingen tegen de opslag van Amerikaanse atoombommen in Nederland. Na jaren van stilte werd Onkruit eind jaren negentig opnieuw opgericht. Tot op de dag van vandaag komen ze in het nieuws met acties en vernielingen.

Een van de bekendste gewelddadige extreemlinkse actiegroepen in Nederland is RaRa. RaRa vocht tegen racisme in binnen- en buitenland. Zo bestreed RaRa het Zuid-Afrikaanse Apartheidsregime, dat tot 1991 bestond, door in Nederlandse bedrijven met belangen in Zuid-Afrika in brand te steken. Onlangs ontstond discussie over de betrokkenheid van één van haar veroordeelde leden bij een ontwikkelingsorganisatie.

Een belangrijke groep extreemlinkse organisaties richt zich op het bestrijden van extreemrechtse organisaties, de zogeheten antifascistische organisaties (AFA). De antifascistische organisaties proberen het werk van in hun ogen fascistische organisaties tegen te werken door middel van lobbyen maar ook met demonstraties en acties. Een voorbeeld daarvan is de fakkeltocht die georganiseerd werd tijdens een bezoek aan een partijbijeenkomst in Arnhem van PVV-leider Geert Wilders. Kafka is een voorbeeld van een antifascistische groep die onderzoek doet naar extreemrechtse stromingen in Nederland. Zoals veel activistische bewegingen, zijn ook de AFA's onderdeel van een subcultuur die nauw verbonden is met de kraakbeweging en de milieubeweging. Zie hier een voorbeeld van een antifascistisch lied. In de jukebox op deze website staan nog meer voorbeelden.

De laatste jaren zijn er veel massale acties georganiseerd tegen het vreemdelingenbeleid, de behandeling van illegalen en de uitzetting van asielzoekers die hier al enige jaren verbleven. Filmmakers maakten de serie 26000 gezichten en in Den Haag werd onder leiding van bekende Nederlanders campagne gevoerd tegen de uitzettingen. Daarnaast bestonden er burgerinitiatieven als Van Harte Pardon en de wakes van Kerk in actie. Maar er zijn ook radicale actiegroepen zoals de Werkgroep Stop Deportaties, De Fabel van de Illegaal en No Border Network

No Border Network is een militante organisatie die strijdt tegen deportatie van immigranten en voor vrijheid van beweging. De organisatie wordt in Nederland verantwoordelijk gehouden voor brandstichting op Rotterdam Airport in augustus 2009. Vanaf dit vliegveld vertrekken zogeheten deportatievluchten, waarmee asielzoekers gedwongen Nederland uit worden gezet. No Border opereert ook internationaal, veel van hun acties vinden plaats in Calais, waarvandaan duizenden vluchtelingen Engeland proberen te bereiken.

Eind 2009 publiceerde de AIVD het rapport Vuur van Verzet over het groeiende verzet tegen het Nederlandse vreemdelingenbeleid. De acties worden steeds heviger, waarschuwde de AIVD. Op hun website staat een historisch overzicht van acties tegen het asiel- en vreemdelingenbeleid. Een van de eerste en bekendste acties tegen asielbeleid werd uitgevoerd door actiegroep RaRa, die in 1991 het huis van staatssecretaris Kosto van justitie in Grootschermer opblies. No Border Network wordt ook genoemd in dit rapport.

Het tijdschrift Bluf! was de spreekbuis van de kraakbeweging en Onkruit. Hierin schreef ook Wijnand Duyvendak, een van de geïnterviewden uit dit dossier. Bluf! verscheen van januari 1982 tot 1 april 1988 wekelijks met berichten van actievoerders over kraken, antimilitarisme, antikernenergie, antiracisme en antifascisme, antiapartheid en vrouwenstrijd. Bluf! was omstreden; zo werd er opgeroepen tot 'proletarisch winkelen' (winkeldiefstal), tips om in te breken, en werden de persoonlijke gegevens van ambtenaren, politici en legerofficieren gepubliceerd. Ook publiceerde Bluf! manifesten van RaRa.


Vanaf 1988 verscheen Ravage, een progressief tijdschrift dat berichtte over acties, campagnes en projecten die zich richten tegen ‘het kapitaal en de door militair geweld gedomineerde wereld’. In 2005 verscheen de laatste papieren editie. Sindsdien verschijnt het blad online. Op de site staat ook een goed overzicht van diverse media en (extreem)linkse organisaties.

Alert! is het tijdschrift van de Anti-Fascistische Aktie (AFA). Alert! verschijnt sinds 1997 vier keer per jaar en geeft achtergrondinformatie over extreemrechts in Nederland en daarbuiten. Daarnaast wordt de 'verrechtsing in de politiek' behandeld.

De AFA maakte ook een video over een demonstratie tegen Wilders.

Krakers en linkse activisten wisselen ook informatie en nieuws uit op Indymedia, waarop men kan deelnemen aan thematishce discussies. Ook worden er acties en demonstraties op de site aangekondigd.

No Border Network houdt ook eigen media bij waarmee zij immigranten en het publiek informeren over hun ideeën. Met deze website informeert No Border Network vluchtelingen en immigranten over de mogelijkheden die zij hebben en te waarschuwen voor politiegeweld.

Op Youtube staan films over de situatie van asielzoekers in Calais zoals deze. Bekijk ook deze videoclip, die gemaakt werd door de organisatie van activist Marieke en vluchtelingen in Calais. Met dergelijke middelen proberen zij de buitenwereld te bereiken en van hun ideeën te overtuigen.

Geschiedenisprogramma Andere Tijden maakte een programma over RaRa.

Op de website van de VPRO zijn ook dossiers en rechercheverslagen van de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD) te lezen.

Naar aanleiding van Wijnand Duyvendak’s boek en aftreden (bekijk eerst het interview voor de achtergrond), ontstond er heftige discussie over of iemand met een dergelijk radicaal verleden in de Tweede Kamer zitting kon nemen. Stukken uit die discussie zijn te vinden in De Pers en in de Telegraaf (hier via een pagina van Geenstijl.)

De Volkskrant maakte een reportage over andere kamerleden met een actieverleden. Ook ontstond een bredere discussie over het linkse actieverleden. Daarop volgde een tegenbeweging van activisten die de uitverkiezing van beste actie organiseerde: trots op acties. De Volkskrant deed verslag.

Duyvendak werd er lange tijd van beschuldigd ook lid van RaRa te zijn geweest. Hij heeft altijd enige betrokkenheid ontkend. In de aflevering van Andere Tijden bevestigt Rene Roemersma dat Duyvendak geen lid was.


De laatste jaren zijn demonstraties tegen het vreemdelingenbeleid heftiger geworden. De Volkskrant trok een parallel met het dierenrechtenactivisme in dit artikel. De NOS interviewde een woordvoerder van de AIVD die het rapport toelicht. Trouw berichte over de brandstichting bij Rotterdam Airport. Aan de situatie in Calais werd ook aandacht besteed. Klik op de links voor items van EenVandaag, het Nos Journaal, en de krant Trouw.